Opgebrand
Interview met een HANDS counselor over burn-out.
Het bewaken van de eigen grenzen valt niet altijd mee. Als er veel van je gevraagd wordt (ook door jezelf), is het extra belangrijk om te zorgen voor voldoende ontspanning en oplaadmomenten. Voor veel mensen is dat juist dan ook extra moeilijk.
HANDS counselors worden regelmatig gebeld door mensen die het gevoel hebben dat ze op raken. Om een beeld te kunnen geven van wat er zoal wordt besproken, hebben we één van onze counselors geïnterviewd over de bevindingen.
Voor de leesbaarheid van het interview is voor de cliënt “hij” gebruikt. Hier kan natuurlijk net zo goed “zij” staan.
Hoe ga je om met mensen die een burn-out hebben?
Het eerste wat je doet bij cliënten is aftasten hoe ver de burn-out is of hoe slecht iemand eraan toe is. Ik spreek vaak mensen die in een voorstadium zitten. Een echte burn-out is namelijk heel heftig en brengt blijvende schade toe. Iemand die een burn-out heeft gehad zal bijvoorbeeld nooit meer helemaal de oude worden. Zal bijvoorbeeld eerder moe worden, of als hij moe is meteen helemaal uitgeput zijn en langer moeten herstellen.
Waaraan kan iemand merken dat hij een burn-out heeft?
Als iemand echt een burn-out heeft merkt diegene vooral dat hij heel veel wil slapen. Een ander verschijnsel is dat hij zichzelf vaak niet meer terug herkent omdat hij veel meer huilbuien heeft en prikkelbaarder is. Een veel gehoorde uitspraak is dan ook: ik moet om alles huilen en dit herken ik niet van mezelf. Het is dan vooral belangrijk dat iemand echt een tijd rust krijgt en dus stopt met werken en dingen gaat doen waar hij blij van wordt, waar hij energie van krijgt. Mensen met een burn-out merken vaak dat ze geen plezier meer beleven aan dingen die ze voorheen leuk vonden. Eigenlijk is de energiebalans verstoord. Iemand heeft geen oplaadmomenten meer. Dus dat is het eerste wat moet worden aangepakt. Zodra iemand weer een beetje energie heeft raad ik aan om meteen een behandeling te starten.
Behalve telefonische counseling, doe je ook zelf behandelingen met burn-out. Kun je in grote lijnen vertellen wat je doet tijdens zo’n behandeling?
Bij mensen met deze klachten is er sprake van psychologische inflexibiliteit, ik probeer psychologische flexibiliteit te bereiken bij mensen. Ik behandel volgens ACT (Acceptance & Commitment Therapy). Daarin zitten onderdelen als mindfulness en acceptatie. Het gaat vooral om accepteren wie je zelf bent en daarmee om leren gaan, in plaats van proberen je omgeving te controleren. Ik benader dit vanuit de 6 zuilen van ACT: mindfulness, acceptatie, defusie (loskomen van je gedachten), zelf als context, waarden, en toegewijde actie. Samen onderzoeken we wat voor hem echt belangrijk is, wat hij wil bereiken en wat hij daarvoor nodig heeft. Dan gaan we kijken hoe iemand daar naartoe kan werken.
Wat maakt mensen vatbaar voor een burn-out?
Burn-out, het woord zegt het eigenlijk al: opgebrand. Dat gebeurt als je teveel reserve hebt opgebruikt. Het lichaam kan eigenlijk een bepaalde hoeveelheid stress aan. Als iemand te vaak aan stress heeft blootgestaan kunnen de fysieke bronnen van het lichaam opraken waardoor iemand letterlijk uitgeput raakt. Er is onderzocht dat mensen met bepaalde karaktertrekken meer vatbaar zijn voor stress en daardoor ook sneller vatbaar voor burn-out. Een voorbeeld hiervan is mensen die hoog scoren op neurotiscisme, of laag scoren op emotionele stabiliteit, volgens het “big five” persoonlijkheidskenmerkenmodel. Mensen met deze eigenschappen zijn vatbaarder voor stress dan iemand die emotioneel stabiel is.
Merk je zelf ook overeenkomsten in persoonlijkheidskenmerken bij mensen die deze klachten hebben?
Overeenkomsten in persoonlijkheid heb ik niet echt zelf opgemerkt. Wat wel overeenkomt bij veel mensen die ik spreek die tegen een burn-out aanzitten is dat ze veel moeite hebben om nee te zeggen. Ze ervaren het gevoel dat nee zeggen hele grote consequenties heeft. Iets anders dat vaak gehoord wordt bij deze problematiek is dat mensen met deze klachten de neiging hebben om alles naar zich toe te trekken. Dat is een kenmerk van korte termijn denken. Het delegeren van een klusje of een taak kost tijd, om het iemand te vragen, eventueel uit te leggen, het kan een keer misgaan. Door het ‘gewoon maar zelf te doen’ ervaren ze tijdwinst op de korte termijn, terwijl het dus eigenlijk alleen maar meer werk oplevert. De langere termijn inschatting kunnen mensen op dat moment niet meer maken.
Welk soort lichamelijke klachten hoor je vaak?
Qua lichamelijke klachten hoor ik vaak dingen als hartkloppingen, op diverse momenten op de dag dus ook juist als iemand net gaat zitten of in de avond naar bed gaat. Zweetaanvallen hoor ik ook regelmatig. Pure lichamelijke uitputting is ook een kenmerk, dat iemand eigenlijk nauwelijks meer in staat is om een trap op te lopen.
Er wordt veel geschreven over burn-out en er is veel informatie over te vinden, merk je dat mensen zich bewust zijn van het bestaan van en het risico op een burn-out?
Misschien juist omdat er veel informatie beschikbaar is zijn mensen eerder geneigd om zelf te zeggen dat ze een burn-out hebben. Zoals ik al eerder aangaf is een burn-out een serieus probleem waarbij iemand het woord burn-out nauwelijks meer kan uitspreken. Om daar te komen moet je echt ver gaan. In de meeste gevallen die ik ben tegengekomen zitten mensen eerder in een voorstadium van burn-out. Gelukkig maar want hoe eerder je erbij bent, hoe meer de schade te beperken is.
Merk je dat mensen er zelf al iets aan doen om de klachten te verhelpen of te verminderen?
De cliënten met wie wij werken zijn zeker pro-actief in hun pogingen om burn-out te voorkomen. Dit zijn veelal zelfstandig ondernemers en die willen niet arbeidsongeschikt raken. Dingen die mensen noemen om klachten te verminderen is bijvoorbeeld het opzeggen van verenigingen om meer rust en tijd te krijgen. Minder gaan werken of een dagdeel per week vrij plannen om iets ontspannends te gaan doen. Wat ik ook vaak hoor is dat mensen meer de buitenlucht opzoeken, zoals meer wandelen met de hond of gaan hardlopen. Vaak weten ze wel in grote lijnen wat ze eraan kunnen doen. Maar goed, ze bellen natuurlijk niet voor niets. Vaak is er structureel iets aan de hand. Fouten in iemands denken. Iemand kan bijvoorbeeld de overtuiging hebben dat hij alle mail in zijn inbox meteen moet beantwoorden. Die overtuiging gaan we dan onderzoeken: waarom moet dat en van wie? Wat gebeurt er als je nou eens niet al je mail meteen beantwoordt? Op de korte termijn levert het alleen stress voor iemand op om die mails niet meteen te beantwoorden maar op de lange termijn levert het tijd en ruimte op. Vaak zit erachter dat iemand het gevoel heeft dat hij niet goed genoeg is en daarom van alles moet doen om goed genoeg te worden. Wat dan een logische stap zou zijn is eerst accepteren dat je goed genoeg bent zoals je bent. Daar kan een behandelaar zich dan op richten.
Ben je zelf weleens geconfronteerd met burn-out klachten?
Nee, ik heb het zelf niet meegemaakt. Ik merk wel na een periode heel hard werken met weinig rust dat ik vergeetachtiger wordt en prikkelbaarder. Verder is het gelukkig niet gegaan.
Een burn-out is een ernstige aandoening, met langdurige gevolgen. Laat het niet zo ver komen.
Als je al enige tijd spanning voelt en merkt dat je niet voldoende oplaadt, dan is het tijd voor verandering. Kom je daar zelf niet uit? Dan is een gesprek met je huisarts een goede eerste stap. Die kan je zo nodig doorverwijzen naar passende hulpverlening.
Als je een arbeidsongeschiktheidsverzekering hebt bij Achmea, Interpolis, Avéro, Centraal Beheer of Zilveren Kruis, dan kunnen jij en je gezinsleden ook gebruik maken van onze counseling- en adviesdiensten. Neem contact met ons op als je behoefte hebt aan een gesprek.